یكی از مهم ترین و در عین حال رنگارنگ ترین آئین مردم آذربایجان ،مربوط به آئین ها و آداب «چهارشنبه سوری»و «عید نوروز» است.
در اكثر نقاط ایران به خصوص آذر بایجان سه روز منتهی به آخرین چهارشنبه سال (چهارشنبه سوری) یعنی یكشنبه ،دوشنبه و سه شنبه را از نظر خریدهای نوروزی بسیار خوش یمن و مبارك می‌دانند از همین رو اكثر خانواده‌ها سعی می‌كنند تا خریدهای خود را در طی این سه روز انجام دهند و عصر روز سه شنبه كه به «چهارشنبه سوری»معروف گشته در كنار خانواده های خود، به جشن و اجرای مراسم ویژه می پردازند.
یكی از مهم‌ترین آئین‌هایی كه از گذشته‌های نه چندان دور در آذربایجان مرسوم بوده «پریدن از روی آتش» می‌باشد.
هر چند این رسم را بعضی خرافات قلمداد كرده‌اند اما این تفکر هرگز از جذابیت و «شاد‌آفرینی» آن چیزی كم نمی‌كند این رسم كه از اعتقادات مردم قدیم ایران باستان برجای مانده نه تنها در میان مردم آذربایجان بلكه در همه جای ایران مرسوم است اما ادبیات حاكم بر این رسم در دیار آذربایجان، از لطافت و حلاوت ویژه ای برخوردار است.
تا آنجا كه پریدن دختران دم بخت از روی آتش، مظهر «بخت‌گشایی» آنها فرض شده است: استاد سید محمد حسین شهریار شاعر معاصر ایران و آذربایجان در این زمینه چنین سروده است: قیزلار دییر: آتیل ماتیل چرشنبه آینه تكین بختیم آچیل چرشنبه همچنان كه نمی توان به احترام رسوم تاریخی، «تحفه» خانواده تازه داماد به تازه عروس را در «شب یلدا» فراموش كرد، به همان صورت نیز نمی توان عیدی خانواده عروس به خانواده دامادشان را كه از آن به عنوان «خوانچه» یاد می شود به دست فراموشی سپرد.
خوانچه تحفه ای است سنتی كه به رسم عیدی توسط خانواده عروس همه ساله و بدون انقطاع تدارك دیده شده و در روز چهارشنبه سوری به خانواده داماد ارسال می‌شود در برخی از نقاط آذربایجان كه به سنت‌های دیرین ارزش بیشتری قائل هستند، این تحفه‌ها بر روی سینی های بزرگ قرار داده شده و بر روی آنها تورهای رنگی می‌كشند،ذهنیتی كه از شنیدن نام«خوانچه» در اذهان مردم ترسیم می شود مصداق همین سینی های بزرگی است كه آن ها را بیشتر «مجمعی» می‌گویند.
محتوای این تحفه‌ها نیز بسیار جالب است، از تخم‌مرغ‌های رنگی گرفته تا شاخه‌های گل، كله قند،نبات، البسه، آینه آجیل و شیرینی همه وهمه از ملزومات این تحفه‌هاست.
هر چند این تحفه‌ها و «مجمعی‌ها» چندان گرانبها نیست، امّا شور و حال ناشی از تحفه بردن‌های سنتی آن هم به این شكل دستمایه شادی‌ها و سرور خالصانه مردم است.
به ویژه آن كه كودكان و نوجوانان با شعرها و سرودهای خویش، اجاق این آئین ها را داغ نگه می دارند.
خالق منظومه «حیدربابایه سلام» استاد محمد حسین شهریار نیز به زیبایی هرچه تمام‌ترآئین‌های عید نوروز ،چهارشنبه سوری و مراسم این ایام را چنین به نظم كشیده است: بایرامیدی،گئجه گوشی اوخوردی آداخلی قیز، بیگ جرابین توخوردی هركس شالین بیر باجادان سوخوردی آی نه گوزل قایدادی شال ساللاماق بیگ شالینا بایرامیلیغین باغلاماق! شال ایستدیم منده ائوده آغلادیم بیر شال آلیب تئز شالیمی باغلادیم غلام گیله قاشدیم شالی سالادیم فاطمه خالامنه جوراب باغلادی خان ننه‌می، یادا سالیب آغلادی.
ارسال نظر